Мохьмад а, цуьнан мостагl lаьржа-lимран а.
Мохьмад а, цуьнан мостагl lаьржа-lимран а.
l. Йуьртан истори
lаш хилла цхьана тишачу йуьртахь хlинц-хlинца пхийттара ваьлла Мохьмад цlе йолу кlант. Шен ден-ненан воккханиг вара Мохьмад. Цуьнан Юсуп цlе йолуш ваша а вара, цул жима вара иза. Цуьнан итт шо дара. Уггаре а жимачуьнан ц1е Халид йара, цуьнан пхи шо бен дацара, дуьненахь мел долу хlума ловзаран дакъа ду моьттуш, зезагна тlе хьийза полла санна, самукъадаьлла воллура и. Чlогlа дена а, нанна а муьтlахь а болуш, дика кхиийна доьзал бара иза.
lаш болчу йуьртах лаьцна дийцича, йурт йохийна, тиша йара, «х1ух1» аьлла, гора йожийча санна. Кхо-диъ шо хьалха йохийнера иза lаьржа-lимран цlе йолчу стага. lаьржа-lимран аьлла цуьнан цlе йаханера, иза дог-lаьржа хилар бахьана долуш. Даг чохь мекхалла йолчуьнан бен иштта дог хуьлийла а дацара, ткъа иза цуьнан амалехь гучу а йаьлла, ч1аг1йеллера. Хьалххе дуьйна и lаьржа-lимран ца везаш хилла йуьртахошна. Бахьана цхьаъ дара – и йурт шен карайерзо гlертара иза, амма йуьртахоша дуьхьало йора.
Иштта диъ шо хьалха веанера lаьржа-lимран йуьрта, шена йурт схьало аьлла. Йуьртахой дуьхьала бевлира. Хала баьхкира уьш мостагlчунна дуьхьало йеш. Йурт дlа ца йелира цара, цундела чlогlа йохийнера иза оьгlаза ваханчу lаьржа-lимрана. Иштта жим-жимма бахьанаш а леладеш, меттахlотто гlерташ бохкура йуьртахой. Цул тlаьхьа, кхо шо делира. Йурт тайина ца бевллера, амма цхьажимма метта хlоттийнера. 1е-баха меттиг йира шайна йуьртахоша.
Йуьрта lаьржа-lимран веанчу хенахь, Мохьмад цlахь вацара. Шен ваша а эцна, гергарчаьрга ваханера иза. Цигара цlа веанчу хенахь, иза чlогlа цецваьллера. Дикка хьаьжча бен ца йевзира цунна йурт, хиллачух дукха хlума ца диснера. Дедас дийцира хилларг Мохьмаде. Ла а доьгlна, Мохьмада элира: «Со воккха ма хилла, цхьа жимма онда ваьлча дlадоькъур ду».
Хlора дийнахь lемаш вара иза дуьхьало йеш оьшу г1ирс караберзош, тайп-тайпана халонех чекхволуш. Шеца шен ваша а lамавора цо. Шарахь lийра иза кечлуш. Дикка кечвеллера Мохьмад, lаьржа-lимранна дуьхьало а йина, цуьнга кхин иштта йарташ йоха ца йайта, иза дlаваккха.
II. Мохьмад новкъавалар
Шен дегара а, ненера а пурба а даьккхина, шен ваша а эцна новкъа велира Мохьмад. Муьлхачу меттехь лаха веза ца хаьара Мохьмадана шен мостагl lаьржа-lимран. Мохьмадана хаьара ша иза лоьхуш дукха lийра вуйла. Лар йоцуш санна, лела олура иза. Делахь а ша бечу вочу белхан лар-м йуьтура цо…
Иштта шен ши ваша новкъавоккхучу хенахь, Халида элира:
– Шуьшиъ ц1а валлалц, со хьожар ву даде а, нене а.
– Дика ду, Халид. Накъост хилалахь царна. Тхо дукха ца 1аш, ц1а дахка хьовсур ду хьуна…
… Боьдуш кхечира уьш уллерчу йуьрта. Оцу йуьртахь садоlура ду шаьш аьлла, барт хилира шина вешин. Йуьрта йуккъехула воьдуш дуьхьала цхьа йоккха стаг кхийтира царна. Йоккхачу стаге вистхилира Мохьмад:
– Де дика хуьлда хьан, Йоккха стаг.
– Далла везийла, дукха вехийла! Шу стенгара ду? Суна хьалха кхузахь гина дац шу.
– Тхо уллерчу йуьртара ду, диъ шо хьалха lаьржа-lимрана йохийна йолу. Хlинца и lаьржа-lимран лоьхуш лелара тхо. Йоккха стаг, хьуна ца хаьа иза стенгахь ву, йа вуьйцуш ца хезна хьуна?
– Аш хало лайний тхуна хиира. Шу йуьртахой чlогlа майралла йолуш бу. Йурт йохийна, амма дика ду дlа ца йелла. lаьржа-lимранний? Хезна. Цунна тlекхача чlогlа хала ду, иза лацалур волуш стаг вац. Тахана иза цхьанхьа ву, кхана – кхечанхьа ву, кхоалгlачу дийнахь – вукхунхьа ву. Б1арлаг1а санна лелаш ву иза, амма ша вуй-м хоуьйту цо.